Chuẩn mực kế toán số 01

Đến nay, Việt Nam đã xây dựng và phát hành được 26 Chuẩn mực kế toán. Xây dựng dựa trên các Chuẩn mực kế toán Quốc tế đảm bảo hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam góp phần nâng cao tính công khai, minh bạch trong Báo cáo tài chính của các Doanh nghiệp.

Bài viết góp phần làm rõ thực trạng về sự ăn nhập giữa Chuẩn mực kế toán Việt Nam với Chuẩn mực kế toán Quốc tế; Giải thích những khác biệt giữa IAS/IFRS và VAS, đồng thời đề xuất các phương pháp mang tính định hướng sự Chuẩn mực kế toán Việt Nam phù hợp với Quốc tế.

1. Sự hòa hợp giữa Chuẩn mực kế toán Việt Nam với Chuẩn mực kế toán Quốc tế

Quan điểm xuyên suốt của Việt Nam là tuân thủ Chuẩn mực kế toán Quốc tế. Cơ bản xây dựng dựa trên IAS/IFRS, theo nguyên tắc có chọn lọc thông lệ Quốc tế. Vì vậy, VAS đã cơ bản tiếp cận với IAS/IFRS, nâng cao tính công khai, minh bạch thông tin về Báo cáo tài chính của các Doanh nghiệp. Tuy nhiên, VAS hiện nay vẫn có nhiều điểm khác biệt với IAS/IFRS.

- Khác biệt là VAS chưa có quy định cho phép định giá lại tài sản và nợ phải trả theo trị giá tại thời điểm báo cáo. Điều này ảnh hưởng đến việc kế toán các tài sản và nợ được phân loại là công cụ tài chính, làm giảm tính trung thực, hợp lý chưa phù hợp với IAS/IFRS;

- Không quy định trình bày Báo cáo vốn chủ sở hữu thành một báo cáo riêng biệt như IAS 1, chỉ yêu cầu trình bày trong Báo cáo tài chính. Ngoài ra, chế độ kế toán Việt Nam quy định mẫu biểu báo cáo một cách cứng nhắc, làm triệt tiêu tính linh hoạt và đa dạng của hệ thống Báo cáo tài chính, trong khi IAS/IFRS không đưa ra mẫu biểu cụ thể của báo cáo;

- Theo VAS 21, chi phí và doanh thu tài chính được tính lãi/lỗ trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh là không hợp với thông lệ Quốc tế, khi các khoản bán cổ phiếu vốn không phải hoạt động mang tính của Doanh nghiệp lại được hiểu là kết quả kinh doanh chủ yếu.

- VAS thiếu một số chuẩn mực liên quan đến các giao dịch đã phát sinh như: Công cụ tài chính (IFRS 9); thanh toán bằng cổ phiếu (IFRS 02) ...

Mức độ hòa hợp giữa VAS và IAS/IFRS thấp hơn với mục tiêu đề ra là 90%, nghĩa là tồn tại một khoảng cách đáng kể giữa Chuẩn mực kế toán Việt Nam với chuẩn mực kế toán quốc tế. rõ ràng những khác biệt này có ảnh hưởng đến hội nhập Quốc tế về kế toán của Việt Nam, không phải là không có nguyên nhân khách quan của nó.

2. Nguyên nhân tồn tại những khác biệt

* Nguyên nhân trực tiếp

- VAS về cơ bản được soạn dựa trên IAS/IFRS ứng được ban hành đến năm 2003, nhưng sau đó không được cập nhật những sửa đổi năm 2003.

- IAS/IFRS hướng tới đo lường tài sản trên cơ sở giá trị hợp lý nhằm đảm bảo tính liên quan thông tin kế toán với các đối tượng sử dụng.

* Nguyên nhân gián tiếp thuộc về môi trường kế toán

- Áp dụng IAS/IFRS, sự không chắc chắn là rất lớn vì IAS/IFRS sử dụng nhiều ước tính kế toán; Ví dụ như giá trị hợp lý. VAS ước tính kế toán ít hơn và thận trọng hơn hạn chế yếu tố không chắc chắn, điều này cũng giảm nhiều sự hợp lý của thông tin. Đặc điểm này là yếu tố ảnh hưởng gián tiếp nhưng rất quan trọng đến việc VAS không áp dụng hoàn toàn IAS/IFRS.

- Thứ hai, nền kinh tế thị trường ở Việt Nam còn non trẻ, Việt Nam phát triển kinh tế thị trường từ những năm cuối của thế kỷ 20, thị trường vốn của Việt Nam là một trong các thị trường non trẻ nhất Thế giới, được hình thành hơn mười năm nay. Chưa thể hiện rõ vai trò quan trọng trong nền kinh tế, chưa liên thông thị trường vốn trên thế giới.

- Thứ ba, Việt Nam là một nước theo hướng điển chế luật , khác với các nước theo hướng thông luật . Trong các nước theo hướng điển chế luật,  sự bảo vệ quyền cổ đông và yêu cầu về tính minh bạch thấp hơn trong các nước theo hướng thông luật. Ngoài ra, Việt Nam là quốc gia có cơ sở, công cụ tài chính kế toán được quy chiếu vào chế độ kế toán Quốc gia.

3. Định hướng Chuẩn mực kế toán Việt Nam với Chuẩn mực kế toán Quốc tế

- Có thể nói rằng, việc áp dụng IAS/IFRS đã mở ra một thời kỳ mới thay đổi nhận thức, đo lường và trình bày của  Báo cáo tài chính, loại bỏ sự khác biệt trong Chuẩn mực kế toán, điều kiện để đảm bảo các Doanh nghiệp và tổ chức trên toàn Thế giới áp dụng các nguyên tắc kế toán một cách thống nhất trong lập và trình bày Báo cáo tài chính.

- Việc áp dụng IAS/IFRS không phải là hoàn toàn dễ dàng đối với các Doanh nghiệp ở các Quốc gia. Một trong những thách thức đó là phải có đội ngũ nhân viên kế toán và chi phí. Điều này không đơn giản vì  IAS/IFRS được xem là khá phức tạp ngay cả đối với các nước phát triển. Áp dụng đơn vị phải bỏ ra chi phí ban đầu lớn, xây dựng lại hệ thống , xử lý và trình bày các thông tin tài chính.

- Việt Nam lựa chọn vận dụng chọn lọc IAS/IFRS làm cơ sở để xây dựng hệ thống Chuẩn mực kế toán cho mình là lựa chọn hợp lý. Trong thời gian sắp tới, để đáp ứng yêu cầu hội nhập Quốc tế nói chung và hội nhập về kế toán nói riêng, cụ thể:

+ Thứ nhất, như đã phân tích ở trên, trong IAS/IFRS, giá trị được sử dụng ngày càng nhiều để ghi nhận các yếu tố của Báo cáo tài chính. Nhóm các nước G-20 đã xác nhận lại cam kết việc hội tụ hệ thống Chuẩn mực Báo cáo tài chính Quốc tế trong đó có đề cập đến việc sử dụng giá trị như một cơ sở đo lường chủ yếu tăng cường tính hợp lý của thông tin .

+ Thứ hai, khẩn trương đánh giá, sửa đổi, cập nhật 26 Chuẩn mực đã ban hành cho phù hợp với những thay đổi  thực tiễn hoạt động kinh doanh tại Việt Nam;

+ Thứ ba, Việt Nam cần từng bước hoàn thiện môi trường kinh tế và luật pháp hợp với yêu cầu của IAS/IFRS.

==> Kết luận: Chuẩn mực kế toán Việt Nam vẫn chưa hòa nhập hoàn toàn với kế toán Quốc tế. Khác biệt chủ yếu giữa VAS và IAS/IFRS là về cơ sở đo lường tài sản dựa trên cơ sở giá trị hợp lý và vấn đề khai báo thông tin. Sự không hòa hợp giữa VAS và IAS/IFRS có những nguyên nhân trực tiếp và những nguyên nhân thuộc về yếu tố xã hội, kinh tế và pháp luật.

Tư vấn kiến thức kế toán